Bezpieczeństwo ekologiczne

Znaczenie

Nie ulega wątpliwości, iż ryzyko ekologiczne pociąga za sobą szereg ekonomicznych, społecznych oraz środowiskowych następstw. Ma również niebagatelną rolę w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego, a co za tym idzie obronności państwa, czy regionu. Co więcej, znajduje swoje zastosowanie w prawodawstwie, a także polityce wewnętrznej oraz stosunkach międzynarodowych. Ponadto wpływa na każdy z trzech sektorów gospodarki oraz kształtuje zrównoważony rozwój, który jest fundamentem przetrwania środowiska naturalnego, a co za tym idzie, kolejnych pokoleń. Jednak kluczowym obszarem, w którym to bezpieczeństwo ekologiczne ma największe znaczenie jest właśnie społeczność oraz wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne każdego człowieka. Nadrzędnym celem jest tutaj uchwycenie oraz uświadomienie priorytetu bezpieczeństwa ekologicznego w całokształcie realizacji polityki bezpieczeństwa państwa, regionu, czy miasta. Bezpieczeństwa ekologicznego rozumianego jako uzyskanie statusu odporności (według niektórych źródeł elastyczności) wobec zagrożeń.

Definicja bezpieczeństwa ekologicznego ulegała wielu transformacjom w ciągu ostatnich dziesięcioleci względem nastepujących przemian w systemie i rozumieniu samego pojęcia bezpieczeństwa. Można je klasyfikować i analizować według różnych kryteriów: źródeł zagrożeń, podziału terytorialnego, skali negatywnych skutków, sposobów i środków zapewnienia bezpieczeństwa, szkodliwej dla środowiska działalności człowieka.

Uniwersalną wykładnią, wydaje się definicja bezpieczeństwa ekologicznego traktująca je jako trwały i ciągły proces zmierzający do osiągnięcia pożądanego stanu ekologicznego, zabezpieczający spokojną i zdrową egzystencję wszystkich elementów ekosystemu, przy użyciu różnych środków zgodnych z zasadami współżycia wewnętrznego państwa i społeczności międzynarodowych. Zaletą takiego ujęcia zagadnienia jest jego istota sprowadzona do wąsko pojmowanej konstruktywnej ochrony środowiska (jego ekosystemów) i dążeń prowadzących do unikania wszelkich zagrożeń.

Bezpieczeństwo ekologiczne to również zbiór działań, stanów i procesów, które bezpośrednio lub pośrednio nie prowadzą do poważnego uszkodzenia (lub zagrożenia wystąpienia takich szkód) dla środowiska naturalnego, człowieka lub ludzkości w ogóle; działania i wydarzenia, które zapewniają równowagę ekologiczną na Ziemi i w każdym z regionów na poziomie, do którego ludzkość fizycznie, społeczno-gospodarczo, technologicznie i politycznie jest gotowa sięadaptować.

Obiektem bezpieczeństwa ekologicznego są prawa, materialne i duchowe potrzeby jednostki, zasoby naturalne i środowisko naturalne. Natomiast przedmiotem bezpieczeństwa ekologicznego jest człowiek, społeczeństwo, biosfera i państwo.

Chodzi o bezpieczeństwo człowieka w procesach: interakcji ze środowiskiem naturalnym, z substancjami niebezpiecznymi (radioaktywnymi, chemicznymi, toksycznymi itd.), stosowania destrukcyjnych i niebezpiecznych technologii i procesów, wdrażania różnych oddziaływań na środowisko, ale również z niekontrolowanymi przez człowieka procesami jak podstawowe siły natury.

Bezpieczeństwo ekologiczne koresponduje z innymi formami bezpieczeństwa, gdyż jest ono elementem bezpieczeństwa narodowego, a także bezsprzecznie jest kategorią społeczną, a dalej stosunków społecznych. Obszar bezpieczeństwa ekologicznego dotyczy zatem między innymi podstawowych praw człowieka, edukacji dla bezpieczeństwa czy też zarządzania kryzysowego.

Realizacja

Bezpieczeństwo ekologiczne realizowane jest w następujących obszarach:

• przeciwdziałanie zanieczyszczeniom środowiska;
• racjonalne kształtowanie i gospodarowanie zasobami środowiska;
• funkcja konserwacyjna;
• ustalanie limitów wprowadzanych do środowiska poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń;
• określanie w przepisach prawa ochrony środowiska tzw. parametrów jakości poszczególnych jego zasobów – są to tzw. standardy jakości środowiska czyli standardy imisyjne;
• restytucja czyli przywracanie elementów środowiska do stanu właściwego.

Zróżnicowane aktywności podejmowane są na wszystkich szczeblach administracji publicznej – zarówno organy stanowiących jak i wykonawczych.

Zadania własne i zlecone określone są we właściwych ustawach dla poszczególnych szczebli, a więc w ustawie o: samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim.

Co więcej, zadania publiczne z zakresu ochrony środowiska wykonywany są zarówno przez organy wyspecjalizowane, jaki organy administracji ogólnej.

Przez wzgląd na skomplikowanie kategorii prawnej oraz interdyscyplinarność bezpieczeństwa ekologicznego mamy tutaj do czynienia z pojęciem polityki a więc pewnego kompleksu działań publicznych realizowanych przez władze, które zmierzają do określonego, pożądanego z punktu widzenia bezpieczeństwa celu. Polityka ta ma za zadanie zapewnić rozwój i porządek publiczny w kontekście bezpieczeństwa ekologicznego. Przeplatają się nam więc tutaj prawa i obowiązki zarówno władz publicznych jak i obywateli. 

Źródła: 

• Olga W., R. Klepka, R. Kopeć (red.), Vademecum Bezpieczeństwa, Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner, Kraków, 2018.
• Sala K., Kowalska K., Nowak P., Bezpieczeństwo ekologiczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków, 2019.
• Trzcińska D., Kierzkowska S. J., Bezpieczeństwo ekologiczne w realizacji zadań publicznych, Difin, Warszawa, 2020.
• Urbanek A., Zbroszczyk D. (red.), Wybrane problemy bezpieczeństwa: ekologiczny, personalny i społeczno-kulturowy kontekst bezpieczeństwa, Wydawnictwo Społeczno- Prawne, Słupsk 2016.
• Kronenberg J., Bergier T., Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju w Polsce, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2010.
• Denczew S., Infrastruktura komunalna i jej zarządzanie w sytuacjach kryzysowych. Podręcznik dla studentów I i II stopnia studiów na kierunkach inżynierii bezpieczeństwa pożarowego i cywilnego. Część I i II, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa, 2016, s.23.
• Pietraś M., Bezpieczeństwo ekologiczne w Europie: studium politologiczne, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 2000.
• Strus D., Polityka ekologiczna Polski po akcesji do Unii Europejskiej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2016.
• Kubiak M., Lipińska-Rzeszutek M., Współczesne bezpieczeństwo ekologiczne, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa-Siedlce, 2017.
• Bergier T., Kronenberg J., (red.), Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2010.
• Jarmoszko S., Barszczewski W., Bezpieczeństwo społeczne w sytuacjach krytycznych, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Siedlce, 2017.