Błękitno-zielona infrastruktura

Relacja miasto – woda

Przyglądając się podejściu człowieka do problemu wody, można zauważyć trzy główne okresy – czas respektu, czas podboju oraz czas powrotu. Pierwszy z nich – czas respektu charakteryzował się wielkim szacunkiem do wód opadowych oraz obawą przed niszczycielską mocą żywiołu wody. Drugi okres to faza podboju umiejscowiona w historii w erze rewolucji przemysłowej, gdzie zabudowano tereny zalewowe i ludzkość miała wrażenie, iż zapanowała, nauczyła się zarządzać prawami natury. Obecnie jesteśmy w czasie pokornego powrotu, gdyż w obliczu kryzysu klimatycznego oraz poprzedzającego go niezwykle szybko następujących zmian w wydawać by się mogło dogłębnie poznanych naukowo dotychczas procesach, zostaliśmy zmuszeni na nowo nauczyć się jak administrować tego rodzaju ryzykiem.

Badania naukowe „The Global Risks Report” jednoznacznie wskazują na zagrożenia z jakimi będziemy borykać się w najbliższej przyszłości. Jednym ze wskazanych przez Światowe Forum Ekonomiczne zagrożeń priorytetowych jest kryzys wodny, do których przyczyniają się obecne zmiany klimatu, czy bioróżnorodności.

Jednym za sposobów na uporanie się z tymi wyzwaniami jest wdrażanie rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury.

Innowacyjne rozwiązania?

Przyglądając się zastosowanym metodom można zauważyć, iż błękitno-zielona infrastuktura przyjmuje wiele kreacji i jest skierowana na konkretne problemy, jednak jej efektem najczęściej jest regulacja stosunków wodnych oraz kompozycja specyficznego mikroklimatu. Warto rozróżnić cechy charakterystyczne dwóch kluczowych filarów. Aspekt zielony wywodzi się z terenów zielonych jako naturalnych oraz najbardziej ekonomicznych metod dla retencji wód, natomiast ujęcie błękitne wskazuje na fakt, iż zasoby wodne są niezbędne do utrzymania obszarów przyrodniczych, poprawy potencjału społecznego i zrównoważonego rozwoju tkanki miejskiej. Nie oznacza to jednak, iż funkcjonują one rozdzielnie, wręcz przeciwnie ich siła tkwi w kooperacji. Całość wspiera zarządzanie kryzysowe oraz przyczynia się do zmniejszenia między innymi kryzysu wodnego.

Błękitno-zielona infrastuktura wyróżnia się przede wszystkim wysoką jakością, zaprojektowanej przez człowieka lub powstałej w wyniku naturalnych procesów obszarów biologicznie czynnych lub struktur nieożywionych. Rozwiązanie to ma na celu poprawę bioróżnorodności oraz wsparcie dla nadwyrężonego ekosystemu. Nowe elementy można w łatwy sposób wkomponować w istniejący krajobraz miejski, co znacząco uatrakcyjnia jego odbiór, a ich funkcje często wykraczają poza podstawowe przeznaczenie. Ponadto rozwiązania często są innowacyjne, lecz w swoim założeniu bardzo proste i zgodne z ogólnie znanymi zasadami w przyrodzie.

Eko-hydrologia miejska jako element spajający głosy wszelkich interesariuszy gospodarowania wodami oraz zagrożenia powodziowego, daje szansę na realną współpracę międzysektorową i międzyinstytucjonalną włączającą w całość procesu społeczność miejską. Jej wprowadzenie winno odbywać się na zasadzie małych kroków w kierunku przyświecającej misji zdobycia statusu miasta odpornego. Błękitno-zielona infrastruktura nie gwarantuje bezpośrednio bezpieczeństwa powodziowego struktur miejskich, jest jednak katalizatorem holistycznego podejścia do problemu, spójności polityk miejskich oraz integracji całości systemu zarządzania sektorem wodnym.

Przykłady rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury:

• naturalne tereny zieleni;
• obszary przybrzeżne, strefy buforowe;
• naturalizowane obszary retencji;
• zielone ulice, zielone parkingi, zielone dachy;
• ogrody deszczowe;
• sztuczne ekosystemy bagienne;
• ściany wertykalne;
• rowy bioretencyjne;
• niecki retencyjne;
• beczki i cysterny na wody opadowe;
• nawierzchnie porowate i przepuszczalne;
• skrzynki na drzewa z warstwą infiltracyjną i glebą;
• boksy, donice dla roślin, przeznaczone do zbierania wód opadowych.

Źródła:

• Howe C., Mitchell C., Water Sensitive Cities Cities of the Future Series, IWA Publishing, 2011.
• Huang G., Shen Z., Urban Planning and Water-related Disaster Management. Strategies for Sustainability Spatial Planning and Sustainable Development, Springer, 2018.
• Kronenberg J., Bergier T., Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju w Polsce, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2010.
• Januchta-Szostak A., Błękitna krew miasta. Woda jako ożywcza siła przestrzeni publicznych. Czasopismo Techniczne, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, nr 3-A/2008, s.22.
• Kudłacz M., Kutek K. (red.), Water City Index 2019. Ranking efektywności największych miast Polski pod względem sposobu wykorzystywania zasobów wody, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków, 2019, s.36-42.
• John H., Neubert M., Marrs Ch., Podręcznik zielonej infrastruktury – tło koncepcyjne
  i teoretyczne. Terminy i definicje (wersja skrócona w języku polskim), Interreg Central Europe MaGICLandscapes – Managing Green Infrastructure in Central European Landscapes, Drezno, 2019.
• Januchta-Szostak A., Przyroda w mieście. Usługi ekosystemów – niewykorzystany potencjał miast, Fundacja Sendzimira, Kraków, 2012.
• Saternus P., Leksykon Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, BEL Studio Sp. z o.o.,Warszawa, 2013, s.388.
• Solarek K., Ryńska E.D., Mirecka M., Urbanistyka i architektura w zintegrowanym gospodarowaniu wodami, Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2016.
• Denczew S., Infrastruktura komunalna i jej zarządzanie w sytuacjach kryzysowych. Podręcznik dla studentów I i II stopnia studiów na kierunkach inżynierii bezpieczeństwa pożarowego i cywilnego. Część I i II, Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Warszawa, 2016, s.23.
• Kowalczak P., Konflikty o wodę, Wydawnictwo Kurpisz SA, Przeźmierowo, 2007, s.143.
• Januchta-Szostak A., Miasta przyjazne rzekom, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, 2019.
• Januchta-Szostak A., Miasta przyjazne wodzie? [w:] Open eyes book nr 3, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków 2018, s. 163-185.